Δεν υπάρχει κανένα ζωντανό πλάσμα που αναπνέει ή έρπει στη γη, που να είναι πιο άθλιο από τον άνθρωπο! Όμηρος
Είναι αντιφατικό πολλές φορές να επιθυμείς να επισκεφτείς έναν τόπο που θανατώθηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι, επειδή σε άγγιξαν οι ταινίες του σινεμά. Οι βραβευμένες με Όσκαρ «Λίστα του Σίντλερ» και «Η ζωή είναι ωραία» είχαν δημιουργήσει εδώ και χρόνια την επιθυμία να δούμε από κοντά τα στρατόπεδα του Άουσβιτς και να αποτίσουμε φόρο τιμής στα θύματα του Ολοκαυτώματος. Δεν μπορούμε ούτε καν να διανοηθούμε τα συναισθήματα που βίωσαν οι άνθρωποι που φυλακίστηκαν και μαρτύρησαν εκεί. Είναι πολύ σημαντικό όμως αυτό που υπάρχει και ως επιγραφή σε κάποιον τοίχο του στρατοπέδου: “Όσοι δε θυμούνται το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν”.
Βρισκόμενοι, λοιπόν, στην Κρακοβία πήραμε το τρένο και βρεθήκαμε στην κωμόπολη Oświęcim, όπως την αποκαλούν οι Πολωνοί. Στο τέλος αυτού του άρθρου υπάρχουν όλες τις πληροφορίες για να οργανώσεις μια επίσκεψη στο Άουσβιτς. Πρώτα όμως θα σου δώσουμε κάποια στοιχεία για την ιστορία του που καλό είναι να γνωρίζεις.
Μνημείο – μουσείο – Κέντρο έρευνας και ενημέρωσης
Το μουσείο Άουσβιτς ιδρύθηκε το 1947 για να διατηρήσει και να τιμήσει τη μνήμη των θυμάτων των ναζιστικών εγκλημάτων και να ενημερώσει το κοινό για το Ολοκαύτωμα. Στα στρατόπεδα της περιοχής Άουσβιτς I και Άουσβιτς ΙΙ-Μπίργκενάου εξοντώθηκαν περίπου 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν Εβραίοι, όπως επίσης Ρομά, Πολωνοί, Ρώσοι, μάρτυρες του Ιεχωβά, αντιφρονούντες, αιχμάλωτοι πολέμου και ομοφυλόφιλοι.
Στο μουσείο υπάρχουν ατόφια, όπως βρεθήκαν κατά την απελευθέρωση των στρατοπέδων, 2 τόνοι ανθρώπινα μαλλιά, πάνω από 80 χιλιάδες παπούτσια, περίπου 3,8 χιλιάδες βαλίτσες, 40 κιλά γυαλιά, 460 τεχνητά μέλη κ.α…. Φρίκη.
Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης
Το Άουσβιτς I ήταν το αρχικό στρατόπεδο συγκέντρωσης που χτίστηκε από τους ναζί σε χώρο που υπήρχαν προπολεμικά στρατώνες του πολωνικού στρατού. Χρησίμευε επίσης ως διοικητικό κέντρο για ολόκληρο το συγκρότημα στρατοπέδων του Άουσβιτς και επεκτεινόταν από τους ναζί ανάλογα με τις ανάγκες. Περιλάμβανε διοικητικά κτίρια, χώρους διαβίωσης των κρατουμένων, αποθήκες, ένα υποτυπώδες ιατρείο, θαλάμους αερίων, αποτεφρωτήρες.
Στην πύλη του στρατοπέδου βρίσκεται η γνωστή σιδερένια επιγραφή των ναζί «Arbeit Macht Frei» (Η Εργασία Απελευθερώνει, ένα κυνικό σύνθημα που υπέκρυπτε την ταπείνωση, την εκμετάλλευση και τη θανάτωση των ανθρώπων εκεί. Χιλιάδες έγκλειστοι τη διέσχιζαν καθημερινά πηγαίνοντας για βαριά πολύωρη καταναγκαστική εργασία. Πολλοί από αυτούς δεν επέστρεφαν ποτέ.
Στο στρατόπεδο αυτό δρούσε και ο περιβόητος ιατρός των SS Γίοζεφ Μένγκελε, ο οποίος διεξήγαγε ψευδοεπιστημονική έρευνα και πειράματα σε ανθρώπους.
Η περιήγηση στα κτίρια που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο Άουσβιτς Ι είναι μια συγκλονιστική εμπειρία, καθώς πολλά από αυτά έχουν οργανωθεί μουσειακά και παρέχουν τεκμήρια και στοιχεία για τα εγκλήματα των ναζί, λίστες και φωτογραφίες κρατουμένων, πληροφορίες για το πώς βρέθηκαν οι άνθρωποι αυτοί εκεί αλλά και ιστορίες από τη ζωή τους πριν, μετά αλλά και κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού τους στα στρατόπεδα.
Το Άουσβιτς ΙΙ-Μπίργκεναου ήταν το δεύτερο στρατόπεδο στην περιοχή και πλέον δε μιλάμε για στρατόπεδο συγκέντρωσης αλλά για στρατόπεδο εξόντωσης. Το προσδόκιμο ζωής εδώ ήταν από λίγα λεπτά έως μερικές ημέρες. Με το που το επισκέπτεσαι και βλέπεις το μέγεθος του, καταλαβαίνεις ότι βρίσκεσαι σ’ ένα πραγματικό “εργοστάσιο θανάτου”. Η πύλη μέσα απ’ την οποία περνούσαν τα τρένα που μετέφεραν αιχμαλώτους ήταν απαρχή του τρόμου.
Οι συνθήκες διαβίωσης άθλιες και η σίτιση ανεπαρκής. Θάλαμοι αερίων, εκτελεστικά αποσπάσματα, ενέσεις φαινόλης, βαριά καταναγκαστική εργασία, πείνα και ασθένειες ήταν σε καθημερινή διάταξη…
Στα 340 κτίρια του στρατοπέδου στοιβάζονταν σε άθλιες συνθήκες περίπου 200.000 άνθρωποι, σε μία έκταση 1750 στρεμμάτων, που είχε σαν περίφραξη 17 χιλιόμετρα ηλεκτροφόρων καλωδίων.
Πλέον είναι ελάχιστα τα εναπομείναντα κτίρια αιχμαλώτων στο Άουσβιτς ΙΙ, καθώς οι προδιαγραφές τους ήταν τύπου στάβλου, κατασκευασμένα με ξύλο και μόνο ο καπναγωγός ήταν πλινθόκτιστος και αυτός φυσικά δεν επαρκούσε για τη θέρμανση των κοιτώνων.
Παράλληλα η θέληση από τους ναζί τις τελευταίες μέρες πριν την απελευθέρωση των στρατοπέδων να εξαφανίσουν τα στοιχεία, τους έκανε να καταστρέψουν τους θαλάμους αερίων, αποτεφρωτήρες και πολλά κτίρια. Παρόλα αυτά όμως φωτογραφίες, έγγραφα και αρχειακό υλικό διασώθηκε και υπάρχει για να μαρτυρά τη θηριωδία που συντελέστηκε.
Υπάρχει και ένα τρίτο στρατόπεδο στην περιοχή το Άουσβιτς ΙΙΙ – Μόνοβιτς, το οποίο χρησιμοποιούνταν για καταναγκαστική εργασία στη ναζιστική βιομηχανία κι από το οποίο δεν έχουν διασωθεί πολλά.
Μετά τον πόλεμο
Η κυβέρνηση της Πολωνίας αποφάσισε το 1947 να δαπανήσει ένα αρκετά μεγάλο ποσό για να διασώσει και να συντηρήσει τα στρατόπεδα αυτά, έτσι ώστε η μνήμη να διατηρηθεί ζωντανή. Η Γερμανία, στην προσπάθειά της να δει κατάματα τις σκοτεινές πτυχές του παρελθόντος της, χρηματοδότησε με ένα πολύ μεγάλο ποσό τη συντήρηση των εγκαταστάσεων.
Πώς να οργανώσεις την επίσκεψή σου εκεί
Η επίσκεψη στα πρώην στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν είναι μια απλή βόλτα σε ένα οποιοδήποτε μουσείο και χρειάζεται μια ιδιαίτερη οργάνωση. Κατ’ αρχήν το Άουσβιτς (Oświęcim) βρίσκεται περίπου μια ώρα μακριά από την Κρακοβία κι αν θέλεις να πας με τα Μέσα Μεταφοράς έλεγξε τα δρομολόγια των τρένων εδώ και των λεωφορείων εδώ. Φυσικά μπορείς να πας με δικό σου όχημα ή με Uber.
Τα στρατόπεδα είναι αρκετά μεγάλα και η περιήγησή σου σε αυτά μπορεί να διαρκέσει αρκετές ώρες (θα λέγαμε το ελάχιστο τρεις). Η μετάβαση από το Άουσβιτς Ι στο Άουσβιτς ΙΙ – Μπίργκενάου (πέντε χιλιόμετρα μακριά) γίνεται με λεωφορεία που σταματούν έξω από την είσοδο του Μουσείου (Άουσβιτς Ι), χωρίς κόστος.
Εισιτήρια
Εισιτήρια θα κλείσεις από το επίσημο site και υπάρχουν δυο ειδών. Τα δωρεάν και τα επί πληρωμή που προσφέρουν ξενάγηση. Τα δωρεάν (εξαντλούνται γρήγορα) επιτρέπουν τη είσοδο σου από το μεσημέρι και μετά (η ώρα τους αλλάζει ανάλογα με την εποχή), ενώ εκείνα με ξενάγηση ξεκινούν από νωρίς το πρωί και κοστίζουν περίπου 100 ζλότι (23,5 ευρώ).
Για την είσοδο στον χώρο θα πρέπει να έχεις μαζί σου ταυτότητα ή διαβατήριο, θα περάσεις από έλεγχο τύπου αεροδρομίου, ενώ αν έχεις μαζί σου τσάντα θα πρέπει να μην υπερβαίνει τις διαστάσεις 35x25x15 cm. Υπάρχουν όμως lockers στα οποία μπορείς να αφήσεις οτιδήποτε μεγαλύτερο.
Παιδικό καρότσι επιτρέπεται στους χώρους των πρώην στρατοπέδων, όχι όμως εντός των κτιρίων – μουσειακών χώρων. Επίσης, σε περίπτωση που συναντήσεις βροχή ή χιόνι η κίνηση του καροτσιού θα είναι αρκετά δύσκολη. Στην ιστοσελίδα του μουσείου αναφέρεται ότι η επίσκεψη εκεί δε συστήνεται σε παιδιά κάτω των 14 ετών. Εμείς θα συμπληρώσουμε ότι έως τριών – τεσσάρων ετών δε θα καταλάβουν ευτυχώς τίποτα από τα όσα συνέβησαν εκεί.
Ο χώρος που θα επισκεφτείς είναι τόπος μνήμης και ενημέρωσης. Ως εκ τούτου, συμπεριφέρσου με σεβασμό και ακολούθησε τις οδηγίες που δίνονται από το προσωπικό του μουσείου και τις ενημερωτικές πινακίδες.
Τι προτείνουμε
Επειδή όλα τα παραπάνω μπορεί να σου φαίνονται λίγο πολύπλοκα και χρειάζεται λίγο ψάξιμο για να τα οργανώσεις όλα μόνος-η σου, προτείνουμε να κλείσεις ένα πακέτο που θα περιλαμβάνει ξενάγηση και μεταφορά, έτσι ώστε και να μάθεις όσο το δυνατόν περισσότερα και να μην έχεις το άγχος της μετάβασης. Ελληνική ξενάγηση και μεταφορά θα βρεις εδώ (υπερπροτεινόμενη), ενώ για ξενάγηση σε άλλες γλώσσες έλεγξε το Get your Guide. Αν έχεις οποιαδήποτε άλλη απορία, μη διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μας.